TELEVİZİYA NƏ VAXT KƏŞF EDİLDİ?

Televiziya, bir ixtiraçı tərəfindən deyil, uzun illər ərzində bir çox elm insanının fərdi və komanda olaraq ortaya qoyduğu səylərlə inkişaf etdirilmişdir. Bu məqalə, televiziyanın doğuşuna səbəb olan elmi inkişafları ümumiləşdirmək üçün qələmə alınmışdır.

1831

Cozef Henry və Michael Faraday’ın elektromaqnetizm ilə işləri, elektron rabitə çağını başlatmışdır.

1862: İlk Hərəkətsiz Görüntü Göndərimi

Abbe Giovanna Caselli, pantelegraf adı verilən cihazı inkişaf etdirmişdir. Bu sayədə ilk dəfə bir görüntü (təbii ki görünüş hərəkətli deyil) tellər üzərindən çatdırılmışdır.

1873

May ilə Smithin, selenium və işıq üzərindəki işləri sayəsində şəkillərin, elektron siqnala çevrilməsi imkanı kəşf edilmişdir.

1876

Televiziya sistemini düşünən ilk adam, Bostonlu bir məmur olan George Carey olmuşdur. Selenium kamera adını verdiyi cihazın şəkillərini etmişdir. Eugen Goldstein isə elektrik axınını bir vakuum balona qoymağı bacarmışdır. Əldə etdiyi işığı təsvir etmək üçün “katot şüaları” terminini istifadə etmişdir.

1870`lərin Sonları

Paiva, Figuier və Senlecq kimi elm insanları və mühəndisləri, telektroskoplar üçün alternativ dizaynlar inkişaf etdirdilər.

1880

Alexander Graham Bell və Tomas Edison, səs kimi görüntü çatdıran telefon cihazları üzərində çalışmışdır. Bellin fotofon’u səs çatdırmaq üçün işığı istifadə və cihazı görüntü də çatdıracaq şəkildə inkişaf etdirməyə çalışmışdır. George Carey isə işığa həssas mobil primitiv bir sistem meydana gətirmişdir.

1881

Sheldon BIDWELL, Bellin Foto Telefonuna bənzəyən Telefotografisi ilə təcrübələr etmişdir.

1884

Paul Nipkow, dönər bir metal disk texnologiyası və elektrik teleskopu istifadə edərək görünüşlər göndərməyi bacarmışdır.

1900

Parisdəki Dünya Sərgisində, ilk Beynəlxalq Elektrik Konqresi keçirilmişdir. Televiziya termini ilk dəfə burada Konstantin Perskyi tərəfindən istifadə edilmişdir. Bu inkişafın dərhal sonra, bu fikrin fiziki bir cihazda tətbiq olunması ilə əlaqədar işlər başlamışdır. Bu tarixdən sonra işlər iki əsas yol üzərində irəliləmişdir. Bu yollardan birincisi, Paul Nipkowun dönər disklərinə təməl alan, mexaniki televiziya sistemləri üzərində irəliləyərkən digər yol; İngilis A.A. Campbell-Swinton və Rus Boris Rosing tərəfindən 1907-ci ildə inkişaf etdirilən katod şüa balonunda söykənən elektron sistemlər üzərində irəliləmişdir.

1906:İlk mexanik sistem

Lee də Forest, audio vakuum balonunu icad etmişdir. Audio, siqnalları böyütmə qabiliyyətinə sahib ilk tüptür. Boris Rosing, Nipkowun diskini və bir katod şüa balonunu birləşdirmiş və ilk çalışan mexaniki TV sistemini qurmuşdur.

1907:İlk elektronik sistem

Campbell Swinton və Boris Rosing, görünüşləri çatdırmaq üçün katot şüa balonlarının istifadə edilməsini tövsiyə etdi. Bir-birindən müstəqil olaraq, hər ikisi də görünüşləri yenidən istehsal etmək üçün elektron darama üsulu inkişaf etdirmişdir.

1923

Vladimir Zworykin, ikonoskopuna Campbell Swinton’ın fikirlərinə söykənən bir TV kamera balonu əlavə etmiş və patentini almışdır. Elektrikli göz olaraq adlandırdığı ikonoskop, televiziyanın ortaya çıxmasında əhəmiyyətli addımlardan biri olmuşdur.

1924-25: İlk Hərəkətli Siluet Görüntüleri

Charles Jenkins və John Baird, mexaniki dövrələr üzərindən görünüş çatdırmaq üsulunu kəşf etmişlər. John Baird, Nipkow diskinə söykənən mexaniki bir sistem istifadə edərək hərəkətli siluet görünüşləri çatdıran ilk şəxs olmuşdur. Charles Jenkins isə Radyovizör adını verdiyi cihazı inkişaf etdirmiş və 1931-ci ildə istehlakçının bir araya gətirə biləcəyi bir kit olaraq satışa təqdim edilməsini təmin etmişdir.

1925-ci ildə Vladimir Zworykin, rəngli bir televiziya sistemi patenti almışdır.

1926-30: Çözünürlük

John Baird, saniyədə 5 kvadrat sürətində çalışan 30 xəttli həllolma dəqiqliyə sahib bir televiziya sistemi inkişaf etdirmişdir.

1927

Bell Telefon və ABŞ Ticarət Nazirliyi, 7 Apreldə Washington D.Ç. ilə New York City arasında reallaşan ilk uzun məsafə televiziya yayımına reallaşdırmışdır. Ticarət katibi Herbert Hoover, “Bu gün, bir mənada, Dünya tarixində ilk dəfə görüntü aktarımına sahibik. İnsan dahiliyi indiyə qədər bilinməyən bir şəkildə məsafənin önündəki maneələri yox etdi. “Demişdir.
PHILO FARNSWORTH, Görüntü Göstərici (Image Dissector.) Olaraq adlandırdığı ilk tam elektron televiziya sistemində patent müraciətində tapılmışdır.

1928

Federal Radio Komissiyası ilk televiziya stansiyası lisenziyasını (W3XK) Charles Jenkinsə vermişdir.

1929

Vladimir Zworykin, yeni kinescope balonunu istifadə edərək şəkillərin həm ötürülməsi həm də alışı üçün ilk praktik elektron sistemini inkişaf etdirmişdir.
John Baird, ilk TV studiyasını açmışdır ancaq görünüş keyfiyyəti xeyli zəifdir.

1930

Charles Jenkins ilk televiziya reklamını nəşr və BBC nizamlı TV nəşrlərinə başlamışdır.

1933

Iowa Dövlət Universiteti, WSUI radio stansiyası ilə birlikdə həftədə iki dəfə televiziya proqramı nəşr başlamışdır.

1936

1930-cu illərin ikinci yarısında televiziya seti sayı 200 ətrafına yüksəlmişdir. Bu sırada televiziya və telefon siqnallarını çatdırmaqda “ortaq oxlu kabel” adı verilən alüminium qablı mis tellər istifadə edilməyə başlanmışdır. İlk eksperimental xətlər, AT & T tərəfindən 1936-ci ildə New York və Philadelphia arasında qurulmuşdur. Təcrübi ilk iş müsbət nəticə verincə 1941-ci ildə xətlər genişləndirilmişdir.

1937

CBS TV yayın həyatına başlarkən BBC London, yüksək keyfiyyətli yayına keçmişdir.
Russell və Sigurd varia qardaşlar, klistron adlı elektron balonunu inkişaf etdirmişdir. Elektrik enerjisini, yüksək tezlikli elektromaqnit enerjiyə çevirməyi yolu bu sayədə tapılmışdır.

1939

RCA firması Vladimir Zworykin ilə Empire State binasından təcrübi bir yayın etmişdir. New York Dünya Fuarı’ında və San Francisco Golden Gate Beynəlxalq Sərgisində televiziyanın göstərimi edilmişdir. Dünya Sərgisində isə Ruzveltin danışması göstərilmişdir.

1940

1940-cı ildə, döyüş əsnasında CBS-də çalışan Dr.P.Goldmark, televiziyanın günlük nəşrləri üçün kamera balonu qarşısında dönən, qırmızı, yaşıl və mavi filtrli bir disk istifadə edilərək 343 xəttli rəngli televiziya sistemini istifadəyə vermişdir.

1941

NTSC olaraq bilinən 525/30 saniyə şəkil standartı olaraq qəbul edilmişdir.

1943

Vladimir Zworykin, Orthicon adını verdiyi daha yaxşı bir kamera balonu inkişaf etdirmişdir. Bu sayədə inkişaf edən işıq həssaslığı, açıq hava gecə çəkilişini mümkün etmişdir.

1948

İlk kabelli televiziya Pensilvaniyada göstərimə başlamışdır. Louis W. Parker, aşağı qiymətli televiziya alıcısı patentini almışdır. Amerikada televiziya sahibi olan ailələrin sayı bir milyona çatmışdır.

1950

FCC ilk rəngli televiziya standartını seçdi. Vladimir Zworykin, Vidicon adlı daha yaxşı bir kamera balonu inkişaf etdirmişdir.

1956

Robert Adler, ilk dəfə olaraq uzaqdan idarəetməni inkişaf etdirmişdir.

Ölkəmizdə Televiziya

Azərbaycan televiziyası radiodan 30 il sonra – 1956-cı il fevralın 14-də fəaliyyətə başlayıb. Bakıda televiziya mərkəzi üçün binanın inşasına 1954-cü ildə başlanıldı. Tikintidən ötrü yer Bakının ən hündür məkanlarından birində – Mehdi Hüseyn 1 adlanacaq ünvanda seçilmişdi. Azərbaycanlı inşaatçı və mütəxəssislərin moskvalı, leninqradlı həmkarları ilə birgə ucaltdıqları və müvafiq avadanlıqla təchiz etdikləri telemərkəzin binası 1955-ci ilin sonunda təhvil verildi. 1956-cı ilin fevralına qədər Bakı studiyasının ara-sıra sınaq verilişləri yayımlanırdı. İlk veriliş günü ekranda gənc aktrisa Nəcibə Məlikova göründü. Çıxışını «Göstərir Bakı!» kəlməsi ilə açan Nəcibə Məlikova tamaşaçıları televiziyanın fəaliyyətə başlaması münasibətilə təbrik etdi. Həmin gün ekranda “Bəxtiyar” bədii filmi nümayiş etdirildi.