BENZİN VƏ DİZEL ARASINDA NƏ FƏRQ VAR ?

Benzin kimi dizel də xam neftdən əldə edilir. Ona görə də, mövcudluğu baxımından bir-birindən fərqlənmirlər.

Dizel daha çox yük və iş maşınlarında yəni böyük mühərriklərdə, benzin avtomobil, motosiklet və s. kimi kiçik nəqliyyat vasitələrində istifadə olunur. Bunun əsas səbəbi dizelin sabit sürətlərdə, benzinin isə qısa müddətdə artan sürətlərdə daha səmərəli olmasıdır.

Bu iki növ yanacaqın üstünlükləri və mənfi cəhətləri fərqlidir. Buna görə yanacaq növünün seçilməsi qərarının, tələbləri nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilir.

Necə istehsal edilir?

Xam neft karbohidrogenlərin təsadüfi bir qarışığıdır. Hidrogen və karbon molekulları uzun, xətti zəncir və ya halqalardan təşkil olunur. Zəncirin və ya zəncirin qaynama nöqtəsi onun ölçüsü ilə mütənasibdir. Uzun bir geniş molekül zəncirinin qırılması molekulların kiçik və ya qısa bir zəncirinin qırılmasından daha çətindir. Molekulyar zəncirlər emal prosesində bir-birindən ayrılır. Çıxarılan xam neft, nəhəng sobalarda qızdırılıb tökülür. Bu prosesə fraksiyalı distilasiya deyilir. Çünki bu proses xam neftin ayrılmasına imkan verir. Fırın tankının yuxarı hissəsi ən aşağı temperatura malikdir və aşağıda ən yüksək temperatur var. Başqa sözlə, xam neft tanker daxilində müxtəlif temperaturlara məruz qalır. Bu vəziyyətdə, yüksək temperatur zonasından aşağı temperatur zonasına qədər tankerdə bir hərəkət meydana gəlir. Uzun zəncirlər qırılması çətinləşdiyindən, xam neftdən müxtəlif növ yanacaq istehsal edilə bilinir.

İsidilən tankerin ən isti olan təpə nöqtəsindən (40-200 ℃) benzin və LPG kimi daha yüngül karbon zəncirlərindən ibarət olan yanacaq əldə edilərkən, orta bölgəsindən (250-350 ℃) daha sıx yanacaqlar, məsələn mazut əldə edilir. Fırının altında isə ən sıx birləşmələr qalır.

Benzin niyə daha bahalıdır?

Benzinin dizelə nisbətən daha bahalı olmasının səbəbi , daha çətin istehsal edilməsidir.

Niyə performansları fərqlidir?

Benzin daha yüngül bir yanacaqdır, buna görə dizeldən daha sürətli tutuşur. Buna görə benzin sürətlənmədə daha səmərəlidir. Lakin, dizel yanacağı daha konsentratlı bir yanacaq və daha çox hidrokarbona sahib olduğundan,dizelin həcm birimi benzinin həcm biriminə görə daha çox enerji ortaya çıxarır.

Benzin ən çox doqquz karbon atomlu təkrar zəncirdir, dizel zəncirləri isə ən azı on dörd karbon atomundan ibarətdir. Buna görə, benzin dizelə görə daha sürətli buxarlaşır. (Dizel, galon başına 32 x 106 J, benzin 155 x 106 J enerjisi var.) dizel nəqliyyat vasitələri benzinlilərdə daha çox yol gedə bilir.

Yük daşımalarına gəldikdə, sürətlə deyil, çəki nəqli vacibdir, çünki yük nəqliyyat vasitələrində daha səmərəli olan yanacaq növü yanacaqdır.

Mühərrik Fərqi

Dizel mühərriki ilə benzinli mühərriki arasında çox əhəmiyyətli fərqlər vardır. Bunun əsas səbəbi, artıq qeyd etdiyimiz kimi, benzinin dizeldən daha sürətli alovlanmasıdır.

Buna görə də, benzinli nəqliyyatların mühərriklərində bujin istifadə olunur. Benzinli nəqliyyat vasitələrində benzin və hava pistonla sıxılır, sonra isə bujinlər alovlanır. Dizel, benzin qədər yanıcı olmadığından əvvəlcə hava sıxışdırılır sonra dizel vurulur.Enjekte edilir edilməz yanma prosessesi meydana gəldiği üçün sıxışdırma çox yaxşı bir şəkildə edilir.

Sabit atəş daha çox sıxılma tələb edir, daha çox istilik yaranır və iş qabiliyyəti artır. Daimi atəşin bir üstünlüyü qaldırac gücünün artırmasıdır. Dizel mühərrikdə mexaniki enerjiyə çevrilən kimyəvi enerjinin miqdarı benzin mühərrikindən daha çoxdur. Nəticədə, dizel mühərrikinin səmərəliliyi benzin mühərrikindən daha yüksəkdir.

Buna baxmayaraq, belə bir güclü tork hazırlamaq və saxlamaq üçün böyük mühərrik gücü tələb olunur. Buna görə dizel mühərrikləri benzin mühərriklərindən daha ağırdır. Parçaların ağırlığı nə qədər yüksəksə, vibrasiya sıxlığı da o qədər böyükdür. Artan vibrasiyada aşınma və yırtılma daha çox olacaqdır. Buna görə də dizel mühərrikləri benzin mühərrikləri ilə müqayisədə daha çox təmir xərclərinə səbəb olur.

Bununla bərabər qısa bir dövr meydana gəlir. Mühərrik nə qədər böyükdürsə, motorun hərəkət etdirməsi gərəkən kütlədə böyükdür. Bu kütləni hərəkət etdirmək üçün torkun böyüməsi lazımdır ki, bu da mühərrikin daha da böyüməsinə səbəb olur.

Ekologiya

Termodinamikanın ikinci qanuna görə; bir mühərrikin nə qədər effektiv olursa olsun , tam səmərəli deyildir. Buna görə yanacağın bir hissəsi ətraf mühitə zərər olaraq itirilir. Dizelin yanması daha sıx bir kirlətməyə yol açır. Lakin benzinli mühərriklər də dizel kimi ətraf mühiti çirkləndirir.

Hər ikisi istifadə edilərkən ətraf mühitə karbon dioksid və karbon monoksit ətrafa yayılır. Qlobal istiləşmənin əsas səbəbləri elə bunlardır.